Archief kunstgeografie
 
Verzamelde teksten over de theorie en praktijk van de Kunstgeografie, 1988 - 2004.



In 1988 is binnen de faculteit BKV van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht het begrip Kunstgeografie geïntroduceerd als een ondersteunend studieonderdeel zowel praktisch (methodisch) als theoretisch (binnen kunsthistorie en cultuurbeschouwing). In de loop der jaren werd Kunstgeografie steeds beter theoretisch onderbouwd, en verder ontwikkeld.

Herkomst: HKU
Jaar: 1990 (?)
Auteur: Peter Koopmans


Wat is Kunstgeografie?

Voorlopige Tekst en Uitleg.
Kunstgeografie is een benadering van de wereld verkaveld in plekken en tijdsblokken met de dubbelzinnigheid van de rede, bijna zoals we die in de bizarre encyclopedieën van Borges tegenkomen. Kunstgeografie is ook een systeem of methode om kunst en cultuur in een meestal al in kaart gebracht landschap te ontdekken, waarbij de associatie - de mentale of denkbare verbinding tussen historische, fictieve en feitelijke gegevens - een grote rol speelt.

Het pretendeert daardoor geen wetenschap te zijn; al worden begrippen uit verschillende wetenschappelijke disciplines wel te hulp geroepen. Eerder is het een benadering vanuit het steeds veranderende perspectief van de reiziger, de lezer en de kunstenaar voor wie het een hulpmiddel kan zijn om uiteenlopende gegevens en ideeën te ordenen en buiten gangbare kaders om te presenteren.

Enerzijds zijn er landkaarten, aanwijsbare plekken en wegen naar die plekken, anderzijds zijn er de verhalen en tekens die deze plekken hebben opgeleverd: de gebeurtenissen die er hebben plaats gevonden - al dan niet bewezen of gedocumenteerd - en de rol die ze in onze cultuur van het herinneren en reizen spelen of gespeeld hebben.

Dat betekent dat er ten dienste van een nationaal gevoel soms potsierlijke gedenktekens bestaan voor veldslagen waarvan nooit bewezen is dat ze plaats hebben gevonden zoals het Hermannsdenkmal bij Detmold of het standbeeld van Vercingetorix bij Alesia in Frankrijk en anderzijds dat er plekkken zijn met een bijna geheime waarheid zoals de vermeende bergplaats van de Jeruzalemschat bij Rennes-le-Chateau of de kerken in Engeland waardoor op meerdere plaatsen de "enige" echte Ronde Tafel van Arthur aan de muur is opgehangen.

De werkelijke betekenis van de plekken wordt soms gevormd door de complexe en soms occulte of mystieke gelaagdheid ervan, d.w.z. dat ze op meerdere momenten in de geschiedenis en het denken een rol hebben gespeeld, zoals bij een heidense cultusplaats als de Externsteine waar het Germaanse Walhalla zich zou hebben bevonden, beschreven door Goethe, maar ook door Rudolf Steiner terwijl Himmler er op zijn beurt een Nazi-bedevaartsoord van wilde laten maken...

Daarnaast zijn er de "intriges" en verknopingen in de geschiedenis waarin "alles met alles" verbonden of verdicht lijkt te zijn, al is het maar in het hoofd van één schrijver, zoals in Umberto Eco's De Slinger van Foucault , waarin afwisselend Rozenkruisers, Alchemisten, Tempeliers, Vrijmetselaars de Zwarte Piet voor het verloop van de geschiedenis toegespeeld krijgen.

Waar wellicht de kunstgeografie noodgedwongen een wat vrijblijvend intellectualistisch en speculatief karakter heeft omdat het de controverses rond de betekenissen van een plek niet oplost maar hooguit aanwijst, zijn de plekken in zoverre altijd concreet, dat ze soms na enig speurwerk op de kaart te vinden zijn en dat er naar toe gereisd kan worden...

Daarin ligt een belangrijk bestaansrecht van de kunstgeografie: de mogelijkheid de relatie verbeelding - werkelijkheid al lezende en reizende te onderzoeken.